Jej Wysokość Pigwa Pospolita

W rejonie basenu Morza Śródziemnego pigwa była uprawiana od tysiącleci – Wikipedia podaje, że do krajów Europy Południowej została ha! ha! „ZAWLECZONA” – cóż za brak szacunku dla Jej Królewskiej Wysokości!!

W zasadzie można uznać, że większość roślin została zawleczona w inne rejony świata niż ich naturalne regiony występowania.

Pigwa czyli Cydonia oblonga to małe drzewko lub duży krzew i jedyny przedstawiciel rodzaju pigwa, pozostali krzewiaści kuzyni czyli pigwowce zostali przeniesieni całkiem niedawno przez naukowców do rodzaju pigwowce. Pigwa wcześniej była sklasyfikowana jako Pyrus cydonia oraz Cydonia vulgaris.

Zmiany klasyfikacji roślin następują, ponieważ naukowcy odkrywają nowe elementy, w świetle których rośliny nie mogą pozostawać w szufladkach, do jakich zostały wrzucone w czasie, gdy wiedza na ich temat była mniejsza.

Rejon z jakiego pochodzi pigwa nie jest jednoznacznie określony, jest to po prostu Azja i kraje w jakich występuje na dziko czyli Armenia, Azerbejdżan, Gruzja,  Turkmenistan, Iran i Arabia Saudyjska.

W niektórych rejonach na Południu Europy naturalizowała się i obecnie występuje również dziko. Owoce pigwy były bardzo cenione i przez Greków i Rzymian. Nazywane były “złotym jabłkiem”, a Parys podarował Afrodycie właśnie pigwę jako symbol miłości, małżeństwa i płodności.

W Azji i Południowej Ameryce jest to nadal ważny owoc np. Argentyna produkuje ok. 20.000 ton pigwy rocznie.

OPIS

Pigwa jest liściastym drzewkiem lub krzewem dorastającym do 4-6 m wysokości oraz  3-4,5 m szerokości. Gałęzie mają tendencje do wykręcania się oraz do wyrastania nisko przy ziemi. Młode gałązki są pokryte jasnoszarym kutnerem, liście są zielone przez cały sezon, przebarwiając się jesienią na głęboki złoty kolor. Kwiaty są dosyć duże (5 cm średnicy), białe lub różowe, występują pojedynczo na zakończeniach krótkich pędów, pojawiają się w maju/czerwcu i są bardzo chętnie odwiedzane przez pszczoły.

Pigwa jest jednopienna czyli nie wymaga zapylaczy.

Owoce są bardzo aromatyczne, mają kolor jasnozłoty, zielony lub pomarańczowy, zwykle w kształcie gruszki lub jabłka. Waga 1 owocu może dochodzić do pół kilograma (!!), a czasem nawet więcej, dojrzewają późną jesienią. Wewnątrz owocu znajdują się nasiona, które są trujące (!!) i które zawsze należy usuwać przed wykonywaniem przetworów.

Pigwy są – lub raczej powinny być – mrozoodporne w naszym klimacie, bo mogą rosnąć w strefach  klimatycznych 4-6 (-15 do -25°C).

Mają znacznie mniejsze od jabłoni wymagania odnośnie długości koniecznego okresu chłodnego, bo wystarcza im 100 do 450 godzin temperatury poniżej 7°C, aby zakwitły.

I chociaż jest to także mniej niż w przypadku grusz, to jednak kwitną później, ponieważ wymagają dłuższego okresu wegetacji przed kwitnieniem.

ZASTOSOWANIE

W klimacie cieplejszym niż polski, owoce robią się miękkie i nadają się do spożycia na surowo.

A w Polsce surowe owoce pigwy zebrane na koniec sezonu są twarde i cierpkie, dopiero po kilku tygodniach przechowywania, miąższ staje się miękki i mniej cierpki.

Owoce pigwy są najlepsze po ugotowaniu, uduszeniu (!!), upieczeniu lub w formie konfitur itd. Ze względu na to, że pigwa zawiera dużo pektyn, można z niej robić galaretki.

Uznajmy, że wszystko to, co można zrobić z jabłek, można też zrobić z pigwy. Wymagają podobnego czasu obróbki jak jabłka, tyle tylko, że cukier dodaje się w momencie, gdy zaczynają zmieniać kolor.

Pigwa w kuchni była zwykle stosowana do aromatyzowania szarlotek i lodów. Można ją dodawać do szarlotki, aby warstwa jabłek była bardziej aromatyczna. Miąższ pigwy staje się różowy podczas gotowania.

Pasta z pigwy jest popularna we Francji (‘cotignac’) i Hiszpanii (‘membrilo’) i w Argentynie (‘dulce de membrilo’).

Średnie wartości odżywcze pigwy w 100g”

• woda 83.8%
• witamina A 40 IU
• białko 0,4 g
• witamina B1 0,02 mg
• witamina B2 0,03 mg
• witamina C 15-20 mg
• tłuszcz 0,1 g
• węglowodany 15,3 g
• wapń 11 mg
• fosfor 17 mg
• żelazo 0,7 mg
• potas 197 mg
• sód 4 mg

Z owoców pigwy można robić także nalewki, wina i cydr (inaczej jabłecznik, franc. cidre, ang. cider – napój alkoholowy, przefermentowany sok z dojrzałych jabłek niedoprawiany cukrem, o wyglądzie od mętnego po klarowny, o zawartości alkoholu 2-7%. Ma świeży aromat i lekko słodkawy, kwaskowo-orzeźwiający smak jabłek, dobrze gasi pragnienie.

Dawniej winem z pigwy leczono astmatyków.

A w średniowieczu w Anglii królowała tzw. „marmolada” z pigwy przyrządzana według następującego przepisu: pigwę należało obrać ze skórki, podzielić na ćwiartki,  usunąć gniazda nasienne, gotować w czerwonym winie, odsączyć, a następnie gotować ponownie w miodzie i czerwonym winie z przyprawami. Po wystygnięciu pigwę należało odsączyć, pokroić w plasterki. Tak przyrządzona pigwa podawana była jako deser. Nie wiem co to ma wspólnego z marmoladą, ale pewnie było słodkie i smaczne.

Pigwa przez tysiąclecia była uważana za owoc leczniczy. Napary leczyły bolące gardło, biegunkę.

Dzisiaj pigwa używana jest w przemyśle kosmetycznym, a nawet w kosmetyce leczniczej.

Owoce są tak aromatyczne, że jeden owoc może wypełnić zapachem całe pomieszczenie i z tego powodu kiedyś pigwa była bardzo popularnym środkiem odświeżającym zapach w pomieszczeniach.

Dzisiaj w wielu krajach pigwa jest używana jako podkładka dla grusz, co we Francji jest praktykowane już od XIV wieku.

JAK UPRAWIAĆ PIGWĘ?

Z powodu płytkiego systemu korzeniowego pigwa wymaga żyznej i stale wilgotnej gleby. W zasadzie prawie każdy rodzaj gleby będzie pigwie odpowiadał, a wilgotna, żyzna gleba będzie idealna. Zbyt zasadowa gleba może wywoływać chlorozę liści.

Najważniejsze jest jednak stanowisko – ciepłe i słoneczne. Pigwa będzie rosła także w mniej nasłonecznionym i ciepłym miejscu, ale nie będzie owocowała.

Jest światłolubna, a na mróz nie jest całkowicie odporna, choć teoretycznie wytrzymuje do 4 strefy klimatycznej .

Moje dwukrotne próby sadzenia nie udały się. Nie wiem dokładnie dlaczego. Podejrzewam, że powodem może być zbyt mało słoneczne i ciepłe miejsce. Czytałam gdzieś, że w chłodniejszym klimacie (jak u nas) udają się tylko na południowych ścianach.

Szlachetne odmiany wielkoowocowe, aby nie utraciły cech, rozmnażane są przez odkłady pionowe lub szczepienie na podkładkach gruszy kaukaskiej, głogu jednoszyjkowego lub jarzębiny, bądź na siewkach samej pigwy.

Pigwa może być prowadzona na jednym pniu, aby miała kształt drzewka, ale może też być prowadzona na kilku pniach. Przy sadzeniu kilku egzemplarzy zachowaj odległość 4,5-6 m.

Może rosnąć także prowadzona w formie espaliera lub wachlarza  na południowej ścianie, podpórek potrzebują tylko przez pierwsze lata.

Owocowanie odbywa się co roku niezawodnie, nie wymaga częstego nawożenia, a gdy rośnie na żyznej glebie, może niemal całkowicie obejść się bez nawożenia.

Owoce im dłużej są na drzewie, tym mają lepszy aromat. Należy je zebrać przed pierwszymi przymrozkami. W czasie zbioru i przygotowania do przechowywania należy z owocami obchodzić się delikatnie, bo chociaż twarde, to łatwo je uszkodzić.

Z jednego drzewka można uzyskać 15 kg owoców, po 7-8 latach po posadzeniu. Większość odmian zaczyna owocować po 5 latach.

Nie należy przechowywać pigwy w pobliżu innych owoców, bo przejdą zapachem pigwy.

Pigwę przycinamy z końcem zimy, tnąc przewodniki o jedną trzecią ostatniego przyrostu, nad pąkiem skierowanym na zewnątrz.

Owoce pojawiają się na ostrogach zeszłorocznych przyrostów.

Przycinanie jest wymagane tylko w pierwszych latach, później pigwa daje sobie radę sama, a zimowe przycinanie ogranicza się do usuwania obumarłych i przemarzniętych gałązek oraz do utrzymywania pustego środka korony.

ROZMNAŻANIE

• Odkłady.
• Ze zdrewniałych pędów zimą – łatwe.
• Szczepienie.
• Pigwę można rozmnażać także z nasion, ale uzyskane rośliny mogą nie powtarzać w 100%-ach cech rośliny matecznej. Nasiona pigwy wymagają 4 miesięcy  zimnej stratyfikacji, najlepiej poprzedzonej 2-4 tygodniami ciepłej stratyfikacji. Zalecane jest wysiewanie nasion jesienią.

W następnym wpisie będzie o różnych odmianach pigwy pospolitej. Nie przegap!

Autorami zdjęć po kolei są Tim Waters, Jess Bemouse, Patrizia Ferri.